(16/8/2025)...
Trong hơn hai thập kỷ qua, Việt Nam đã từng bước khẳng định mình là một trong những mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh thế giới ngày càng phân cực và các cường quốc lớn đang tái định hình chiến lược thương mại của họ.
Cơ hội lịch sử tưởng chừng chỉ có thể đến một lần trong vài thế hệ đã mở ra khi các công ty phương Tây, vì lý do chi phí, địa chính trị và chiến lược, bắt đầu rút bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc và tìm kiếm các địa điểm thay thế để phân tán rủi ro.
Việt Nam, nhờ vào vị trí địa lý gần với các trung tâm sản xuất lớn, dân số trẻ và chính sách mở cửa đầu tư, đã trở thành một trong những điểm đến nổi bật nhất.
Thế nhưng, thời cơ không đến một cách đơn thuần, và không phải lúc nào nó cũng mang hình dáng của sự thuận lợi dễ chịu.
Đằng sau những dòng vốn đầu tư ồ ạt, những đơn hàng xuất khẩu tăng vọt và những biểu đồ tăng trưởng dường như không có hồi kết, là một hiện thực thô ráp hơn nhiều: sự lệ thuộc vào mô hình gia công giá rẻ, tỷ trọng giá trị gia tăng thấp trong chuỗi sản xuất, và nguy cơ trở thành điểm trung chuyển trá hình trong chiến tranh thương mại toàn cầu.
Không khó để nhìn thấy Việt Nam đang nằm ở giao lộ của các xung đột lợi ích kinh tế giữa các siêu cường. Trong khi Trung Quốc phải đối mặt với làn sóng “dịch chuyển sản xuất” ra bên ngoài do căng thẳng thương mại với Mỹ kéo dài suốt nhiều năm, thì các quốc gia lân cận - trong đó có Việt Nam - đã trở thành điểm đến thay thế được săn đón.
Tuy nhiên, chính việc Việt Nam nổi lên quá nhanh trong danh sách các quốc gia xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt trong các nhóm hàng mà trước đây vốn là lãnh địa của Trung Quốc, đã làm dấy lên nghi ngờ về hiện tượng "lẩn tránh xuất xứ".
Mỹ, với tư cách là đối tác thương mại lớn nhất và cũng là thị trường tiêu thụ cao cấp nhất của hàng hóa Việt Nam, không thể không đặt câu hỏi về tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.
Thực tế là vào đầu năm 2025, chính quyền Mỹ đột ngột áp mức thuế suất cao tới 46% đối với một loạt mặt hàng có xuất xứ từ Việt Nam. Đây không chỉ là một con số về thuế, mà là một thông điệp chính trị và kinh tế mạnh mẽ.
Nó đặt ra một câu hỏi rõ ràng: liệu sự gia tăng mạnh mẽ trong xuất khẩu của Việt Nam có phản ánh năng lực thực sự của nền kinh tế, hay chỉ đơn thuần là biểu hiện của việc trở thành một “cửa hậu” cho hàng hóa Trung Quốc tìm đường vào Mỹ?
Việc áp thuế cao này ngay lập tức gây ra cú sốc trong cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu tại Việt Nam. Nhiều đơn hàng bị hoãn, một số hợp đồng bị yêu cầu đàm phán lại, và thậm chí có doanh nghiệp phải dừng sản xuất vì không thể hấp thụ chi phí phát sinh.
Điều này cho thấy sự mong manh của mô hình tăng trưởng phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu, đặc biệt là vào một thị trường đơn lẻ.
Tuy nhiên, điều đáng ghi nhận là phản ứng chính sách từ phía Việt Nam diễn ra tương đối nhanh và linh hoạt. Thay vì chọn con đường đối đầu hoặc phản ứng cảm tính, Việt Nam lựa chọn con đường đàm phán thực dụng.
Trong các cuộc tiếp xúc cấp cao và đối thoại giữa hai bên, Việt Nam không chỉ thể hiện thiện chí trong việc kiểm soát nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, mà còn chủ động đưa ra một số nhượng bộ về mặt thương mại.
Trong đó, nổi bật nhất là quyết định cắt giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với một loạt mặt hàng từ Mỹ, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng, ethanol, xe hơi và thiết bị công nghệ cao.
Đồng thời, Việt Nam đồng ý tạo điều kiện cho các tập đoàn Mỹ mở rộng hiện diện tại thị trường trong nước, kể cả trong những lĩnh vực được xem là chiến lược như dịch vụ vệ tinh, năng lượng tái tạo và hạ tầng số.
Kết quả của những nỗ lực này là một thỏa thuận thương mại được công bố vào tháng 7/2025, trong đó Mỹ giảm mức thuế áp lên hàng hóa Việt Nam từ 46% xuống còn 20%.
Đây là một bước lùi tương đối, giúp tạo dư địa để các doanh nghiệp Việt có thể thích nghi, cơ cấu lại giá thành và duy trì dòng chảy xuất khẩu.
Tuy nhiên, đi kèm với đó là một điều kiện ràng buộc không kém phần khắt khe: mức thuế 40% sẽ được áp dụng tức thì đối với bất kỳ lô hàng nào bị nghi ngờ có liên quan đến hành vi “lẩn tránh xuất xứ” từ Trung Quốc.
Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp không chỉ phải sản xuất thực sự tại Việt Nam, mà còn phải chứng minh được điều đó một cách có hệ thống, minh bạch và được kiểm chứng từ bên thứ ba nếu cần thiết.
Đây chính là điểm mấu chốt mở ra một giai đoạn mới cho cả nền kinh tế xuất khẩu của Việt Nam: thời kỳ của sự minh bạch, của chuỗi cung ứng có thể truy xuất, và của tư duy sản xuất dựa trên giá trị thực, thay vì lợi dụng khoảng trống chính sách.
Những doanh nghiệp còn giữ tư duy sản xuất kiểu cũ - gia công đơn thuần, phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, không đầu tư vào công nghệ, không kiểm soát được chuỗi cung ứng - sẽ sớm bị đào thải khỏi cuộc chơi.
Ngược lại, những doanh nghiệp đầu tư bài bản vào tự động hóa, vào quản trị sản xuất hiện đại, vào công nghệ thông tin và hệ thống kiểm soát chất lượng, sẽ có cơ hội bứt phá để trở thành nhà cung ứng đáng tin cậy, không chỉ cho thị trường Mỹ mà cho cả hệ thống thương mại quốc tế đang tiến đến giai đoạn “hậu toàn cầu hóa”.
Điểm thú vị là, trong bối cảnh căng thẳng đó, Việt Nam không chỉ giữ được vai trò đối tác mà còn thể hiện sự chủ động định hình lại chiến lược thương mại của chính mình.
Việc chấp nhận mở cửa thị trường cho hàng hóa và dịch vụ từ Mỹ có thể bị nhìn nhận là một sự nhượng bộ, nhưng cũng là đòn bẩy để thu hút những dòng vốn đầu tư chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực có khả năng lan tỏa như năng lượng sạch, công nghệ thông tin, hạ tầng kỹ thuật số và logistics. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để Việt Nam học hỏi, chuyển giao công nghệ và từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh nội tại - điều kiện tiên quyết để không mãi mãi nằm ở phân khúc thấp của chuỗi giá trị toàn cầu.
minhluankinhte.blogspot.com
https://www.facebook.com/share/1F9wciuNbB/
Nhận xét
Đăng nhận xét