Tôi luôn bị cuốn hút bởi những gì lặp lại. Không phải vì chúng dễ hiểu, mà vì chúng ẩn chứa một logic sâu xa hơn bất kỳ thứ gì ngẫu nhiên.
Từ thị trường tài chính đến vòng đời của một cái cây, từ giấc ngủ hàng đêm đến các cuộc khủng hoảng kinh tế 10 năm một lần - tất cả đều vận hành theo chu kỳ.
Nhưng chu kỳ không phải là đích đến. Nó là hậu quả. Và nguyên nhân, nếu bạn lùi lại đủ xa để nhìn thấy, chính là chọn lọc tự nhiên.
Chúng ta thường nghĩ chọn lọc tự nhiên là thứ xảy ra trong rừng rậm - nơi kẻ yếu bị loại bỏ và kẻ mạnh sống sót. Điều đó đúng, nhưng chưa đủ.
Chọn lọc tự nhiên không chỉ chọn con sư tử chạy nhanh hơn. Nó chọn hệ thống có khả năng lặp lại và thích nghi tốt hơn theo thời gian.
Những gì không có nhịp điệu, không có tính chu kỳ - tức là không đồng bộ được với môi trường - thì sẽ biến mất.
Cái cây ra hoa không đúng mùa thì không được thụ phấn. Loài ve sầu nào không chờ đúng chu kỳ 17 năm thì bị ăn thịt trước khi sinh sản. Bản thân tính chu kỳ là một đặc tính được chọn lọc.
Nếu bạn quan sát kỹ, bạn sẽ thấy rằng chọn lọc tự nhiên không chỉ là sự chọn lựa dựa trên sức mạnh. Nó chọn sự đồng bộ.
Đó là lý do tại sao mọi thứ trong tự nhiên đều có nhịp điệu: đồng hồ sinh học, chu kỳ ngủ - thức, chu kỳ kinh nguyệt, chu kỳ mọc lông - rụng lông ở động vật theo mùa.
Những ai không chạy theo nhịp này, hoặc không tạo ra một nhịp của riêng mình phù hợp hơn, sẽ thua cuộc.
Nhưng tại sao lại là chu kỳ?
Vì thế giới không tĩnh. Mọi thứ thay đổi. Nhiệt độ thay đổi. Ánh sáng thay đổi. Lượng thức ăn thay đổi.
Và bởi vì môi trường luôn biến động theo dạng có thể dự đoán - ngày và đêm, mùa khô và mùa mưa, trăng tròn và trăng khuyết - nên sinh vật phải tự tổ chức để tồn tại trong một thế giới tuần hoàn.
Chu kỳ là cách chọn lọc tự nhiên khuyến khích bạn nhìn xa, lập kế hoạch, tích trữ năng lượng, tối ưu hoá nỗ lực. Bạn không thể sống sót nếu bạn hành động như thể hôm nay là vĩnh viễn.
Điều này cũng đúng trong xã hội loài người. Các nền kinh tế bùng nổ rồi suy thoái, các đế chế lớn mạnh rồi sụp đổ. Lịch sử không lặp lại, nhưng nó có vần.
Đó là một hình thái chọn lọc tự nhiên ở cấp độ cao hơn - nơi mà những hệ thống nào không thích nghi với chu kỳ thì cũng bị loại bỏ.
Một công ty chi tiêu như thể lợi nhuận sẽ tăng mãi mãi là một công ty đang đào mộ cho chính mình. Một chính phủ nghĩ rằng tiền có thể in vô hạn là một chính phủ đang phá vỡ quy luật.
Và chọn lọc sẽ đến - không phải dưới dạng một con sư tử, mà dưới dạng một cuộc khủng hoảng.
Tôi không thấy chu kỳ là thứ nên né tránh. Nó là bản chất. Nó là hậu quả tự nhiên của chọn lọc trong một môi trường thay đổi. Bạn càng chống lại nó, bạn càng bị tổn thương. Bạn càng hiểu nó, bạn càng sống sót lâu hơn. Đó là lý do tôi dành nhiều năm để nghiên cứu chu kỳ - kinh tế, xã hội, sinh học.
Chúng không khác nhau nhiều như ta tưởng. Cùng là một logic: môi trường thay đổi 👉 hệ thống phản ứng 👉 hệ thống nào phản ứng tốt hơn sẽ tồn tại lâu hơn 👉 hình thành chu kỳ.
Nếu bạn muốn sống sót - và không chỉ sống sót, mà phát triển - bạn phải nhận ra bạn đang ở đâu trong chu kỳ, và hệ thống bạn đang vận hành có đang phản ứng đúng không. Đó là chiến lược. Đó là bản chất của thích nghi. Đó là sống có tư duy hệ thống.
Tôi không tin vào sự ổn định vĩnh viễn. Tôi tin vào sự thích nghi vĩnh viễn. Và chọn lọc tự nhiên, dù bạn là con người hay là một doanh nghiệp, sẽ luôn là giám khảo cuối cùng.
Cập nhật: (18h - 13/8/2025)
📖 Tác giả:
minhluankinhte.blogspot.com
https://www.facebook.com/share/1F9wciuNbB/
(minh luận kinh tế)
😍
Trả lờiXóa