“Chạy nhanh để đi đâu? Một góc nhìn tỉnh táo về tăng trưởng kinh tế”.

“Tăng trưởng kinh tế 8,3 - 8,5% năm 2025: Mục tiêu tham vọng hay khả thi?”

(13h35 - 8/8/2025)

Tôi học được một điều sau thời gian quan sát, học hỏi & vận hành theo tư duy của Ray Dalio, ông nói thế này: 

Các nền kinh tế: mọi kết quả, dù là thành công hay thất bại, đều bắt nguồn từ cách hệ thống được thiết kế và vận hành.

Những mục tiêu lớn - dù cao đẹp đến đâu - sẽ không thể thành hiện thực nếu hệ thống không có đủ năng lực để hỗ trợ. 

Điều này đúng ở mọi cấp độ: từ công ty, cá nhân, cho đến một quốc gia.

Khi Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,5% cho năm 2025, tôi không nghĩ về con số trước. 

Tôi nghĩ về hệ thống vận hành phía sau con số đó: nó được xây dựng như thế nào, các thành phần có phối hợp hiệu quả không, và đâu là điểm mạnh - điểm yếu mang tính cấu trúc. 

Bởi nếu không hiểu rõ hệ thống, thì bất kỳ mục tiêu nào - dù có đạt được trên giấy - cũng khó bền vững.

Tăng trưởng 8,5%: Khi những mục tiêu lớn cần đi kèm thực tế vận hành của hệ thống

Trong kinh tế học, mọi mục tiêu đều cần đi kèm với một hệ thống đủ năng lực để hiện thực hóa nó. 

Việc Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3 - 8,5% trong năm 2025 là một bước đi tham vọng, thể hiện sự tự tin và quyết tâm chính trị. 

Nhưng để đánh giá tính khả thi của nó, ta cần tạm bỏ qua cảm xúc và quan điểm, thay vào đó quan sát cấu trúc vận hành của hệ thống kinh tế hiện tại: động lực tăng trưởng đến từ đâu, các lực cản nằm ở đâu, và liệu các nguyên tắc vận hành hiện tại có đủ sức nâng mục tiêu đó trở thành hiện thực.

Tăng trưởng kinh tế, trong bất kỳ nền kinh tế nào, đến từ ba yếu tố chính: năng suất lao động tăng, vốn đầu tư tăng, và đổi mới sáng tạo. 

Trong trường hợp Việt Nam, tăng trưởng vốn - đặc biệt qua đầu tư công và FDI - đang là nguồn lực rõ ràng nhất. 

Việc giải ngân đầu tư công đạt hơn 43% sau nửa năm là một tín hiệu cho thấy sự nỗ lực trong tái thiết hạ tầng và kích cầu nội địa. 

Dòng vốn FDI tiếp tục đổ vào các lĩnh vực công nghệ và sản xuất giá trị cao cũng là một điểm tích cực. 

Tuy nhiên, hai trụ cột còn lại - năng suất và đổi mới sáng tạo nội địa - vẫn còn khiêm tốn. 

Nếu không cải thiện đáng kể, chúng sẽ trở thành giới hạn tăng trưởng trung hạn.

Một hệ thống kinh tế là tổng hòa của nhiều hệ thống con: tài chính, hành chính, giáo dục, thị trường lao động, và pháp lý. 

Khi bất kỳ hệ thống con nào vận hành dưới mức tối ưu, toàn bộ hệ thống sẽ không đạt hiệu suất cần thiết để đạt mục tiêu cao. 

Ví dụ, nếu doanh nghiệp tư nhân - đặc biệt là vừa và nhỏ - không thể dễ dàng tiếp cận vốn, thì dòng vốn lớn từ đầu tư công sẽ không thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa. 

Nếu thị trường lao động thiếu kỹ năng phù hợp, thì vốn FDI đổ vào công nghệ cao cũng không tạo ra được giá trị gia tăng nội địa tương xứng.

Thêm vào đó, một yếu tố rất quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ là: thời gian trễ của chính sách. 

Mỗi chính sách vĩ mô - từ tiền tệ đến đầu tư - đều cần một độ trễ để ngấm vào nền kinh tế. 

Việc đặt mục tiêu tăng trưởng cao trong một năm cụ thể cần tính đến việc liệu các chính sách hiện hành đã đủ thời gian để phát huy tác dụng hay chưa. 

Nếu không, sẽ có nguy cơ hệ thống bị “kéo căng” quá mức - tạo ra tăng trưởng ngắn hạn nhưng tiềm ẩn mất cân đối dài hạn.

Tôi không cho rằng 8,5% là một mục tiêu sai. Mục tiêu này hoàn toàn có thể đạt được, nếu như:

1. Các hệ thống con vận hành đồng bộ.

2. Năng suất được cải thiện thực chất - không chỉ bằng đầu tư mà bằng thay đổi tư duy quản trị và giáo dục.

3. Môi trường kinh doanh tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo và tư nhân phát triển tự nhiên.

Vấn đề không nằm ở con số, mà nằm ở khả năng thích ứng của hệ thống với các mục tiêu cao.

Khi hệ thống có năng lực thực thi mạnh, minh bạch, hiệu quả, thì mục tiêu cao sẽ kích thích cải tiến.

Ngược lại, nếu hệ thống vận hành dựa nhiều vào chỉ tiêu và áp lực hành chính, thì mục tiêu cao có thể gây ra méo mó hoặc sự tập trung ngắn hạn, thay vì cải tiến dài hạn.

Tăng trưởng bền vững không đến từ việc đặt mục tiêu cao, mà đến từ việc xây dựng hệ thống có khả năng xử lý thực tế phức tạp một cách linh hoạt. 

Nếu Việt Nam tiếp tục đầu tư vào năng lực hệ thống - từ thể chế đến con người - thì không chỉ 8,5%, mà cả một chuỗi năm tăng trưởng mạnh mẽ, ổn định, và bền vững là hoàn toàn trong tầm tay.

“Hiểu về tăng trưởng: Không phải con số, mà là cấu trúc phía sau”.

 

(minh luận kinh tế)